ผลิตสื่อสารการรับรู้...สู่ภาคประชาชน ลดการสูญเสียน้ำในสระ

ผลิตสื่อสารการรับรู้...สู่ภาคประชาชน #สำนักงานประมงจังหวัดสระบุรี #กรมประมง #กระทรวงเกษตรและสหกรณ์

รักษ์เกษตร : ลดการสูญเสียน้ำในสระ  ที่มา: naewna.com
           การสูญเสียน้ำในสระ อาจมาจากหลายสาเหตุ #ถ้าเกิดจากการระเหย ตัวแปรที่สำคัญคือ อุณหภูมิ ความชื้นสัมพัทธ์ และลม และ#ถ้าเกิดจากการรั่วซึม ตัวแปรที่สำคัญก็คือ สภาพของดิน และระดับน้ำใต้ดิน เมื่อระดับน้ำในสระลดต่ำกว่าระดับน้ำในดินเมื่อไหร่ น้ำจากดินก็จะไหลเข้าบ่อเอง
           การสูญเสียน้ำในสระ ที่เกิดขึ้นจาก #การที่น้ำซึมลงสู่ดินชั้นล่าง เมื่อดินมีช่องว่างทำให้น้ำที่เก็บกักอยู่ซึมลึกลงไปใต้ดิน วิธีป้องกันทำได้หลายวิธี อาจทำได้โดย 
                     1) วิธีการอุดช่องว่างระหว่างดินก้นสระ ให้ทำการบดอัดดินเหนียวที่ก้นสระ หรือ 
                     2) วิธีหว่านปุ๋ยคอกหรือปุ๋ยหมักลงไป เพื่อสร้างพืชน้ำเมื่อมันตายทับถมลงไปกลายเป็นอินทรียวัตถุอุดรูช่องว่างของดิน      

           การสูญเสียของน้ำในสระ ที่เกิดจาก #การซึมของน้ำออกทางด้านข้าง ในฤดูแล้งพื้นดินด้านข้างของสระแห้ง ทำให้น้ำจากสระซึมเข้าไปทดแทน วิธีป้องกันทำได้โดย 
                     1) การบุด้วยผ้าพลาสติก หรือ 
                     2) การปลูกแฝกเป็นแนวรอบสระ ให้ชิดติดกันสองหรือสามชั้น เพื่อให้รากแฝกที่ลงลึกไปช่วยป้องกันไม่ให้น้ำออกทางด้านข้างมากเกินไป  

การระเหยของน้ำในสระไปในอากาศ เกิดจาก #ความร้อนจากดวงอาทิตย์ และ #แรงลมที่พัดผ่านสระ จะช่วยเร่งการระเหยของน้ำให้เร็วขึ้น วิธีป้องกันคือ ต้องลดความร้อนจากดวงอาทิตย์ที่ส่องลงสระน้ำ โดยการปลูกพืชที่ให้ร่มเงาให้แก่สระ เพื่อไม่ให้แดดแผดเผาทั้งวัน และต้องปลูกพืชรอบขอบสระ เพื่อชะลอแรงลมที่จะพัดผ่านน้ำในสระ และถ้าหากมีการปลูกโรงเรือนบนสระ เพื่อเลี้ยงไก่ เลี้ยงหมูควบคู่ไปกับการเลี้ยงปลา หลังคาโรงเรือนก็จะช่วยป้องกันแดดได้อีกส่วนหนึ่งด้วย

#การป้องกันการรั่วซึมของน้ำในสระ
          1) การใช้ดินเหนียว นำมาเกลี่ยเป็นชั้นบางๆ หนาชั้นละ 15 เซนติเมตร  ปูทับที่ก้นสระและทางลาดด้านข้าง ราดน้ำให้ทั่วจนมีความชื้นพอประมาณ แล้วจึงบดดินด้วยรถบดให้แน่นเป็นชั้นๆ ตลอดทั้งก้นสระและทางลาดด้านข้าง รวมความหนาของดินที่บดทับจนแน่นดีแล้ว ประมาณ 30 เซนติเมตร เป็นอย่างน้อย 
          2)  การใช้แผ่นวัสดุสังเคราะห์ นำมาปูที่ก้นและทางลาดด้านข้างสระ แทนการใช้ดินเหนียว แผ่นวัสดุสังเคราะห์จะมีคุณสมบัติทึบน้ำ น้ำไหลผ่านไม่ได้ แผ่นที่ใช้งานปูสระเก็บน้ำนี้ มีหลายชนิด ผลิตและมีจำหน่ายทั่วไป โดยคุณสมบัติของวัสดุ ขนาด ความหนาวิธีการปู บริการการปู และราคาต่อตารางเมตรแตกต่างกันด้วย

#การพัฒนาพื้นที่รอบขอบสระ 
          1) การพัฒนาพื้นที่ที่ถูกคลื่นกัดเซาะ หรือฝนตกกัดเซาะ เป็นวิธีที่เสียค่าใช้จ่ายน้อยที่สุดคือ การปลูกหญ้าโดยตลอดเกือบถึงก้นสระ ให้หญ้าขึ้นงอกงามเต็มที่ก่อนจะมีการเก็บน้ำ  ถึงแม้ว่าจะมีน้ำท่วมหญ้าที่ปลูกไว้ตาย แต่รากของหญ้าที่ยึดเกาะดินไว้แน่น ซึ่งพอระดับน้ำในสระลด หญ้าก็อาจงอกขึ้นมาใหม่ตามเดิม ถ้าบริเวณใดถูกน้ำกัดเซาะไป ก็สามารถซ่อมแซมเติมดิน แล้วปลูกหญ้าเพิ่มเติมให้มีสภาพดีตามเดิมต่อไปได้ ส่วนการป้องกันพื้นที่รอบขอบสระและคันสระ ที่ไม่ให้ถูกน้ำฝนกัดเซาะ ควรนำหญ้าแฝกมาปลูกให้รอบขอบสระอย่างน้อย 2 แถว ให้ปลูกอยู่เหนือระดับน้ำเก็บกัก พร้อมกับบำรุงดูแลให้เจริญงอกงามโดยเร็ว เพื่อช่วยกรองป้องกันตะกอนดินไม่ให้ไหลลงสู่สระ
          2) การพัฒนาพื้นที่รอบสระให้ร่มรื่น และช่วยลดการระเหยของน้ำในสระ พื้นที่โดยรอบขอบสระ ควรปลูกไม้ยืนต้นขนาดสูงเป็นระยะๆ  เพื่อช่วยให้เกิดความร่มรื่น เป็นสถานที่ท่องเที่ยวพักผ่อนได้ จะช่วยลดอุณหภูมิผิวน้ำได้มาก การคายน้ำของต้นไม้ จะช่วยทำให้บรรยากาศบริเวณนั้น มีความชื้นมากกว่าบริเวณทั่วไป และช่วยลดความเร็วของกระแสลมที่พัดมากระทบผิวน้ำอีกด้วย  

ที่กล่าวมานี้ เป็นปัจจัยที่ช่วยลดอัตราการระเหยของน้ำจากสระได้เป็นอย่างดี ต้นไม้ที่ปลูกควรเป็นประเภทไม่ผลัดใบ เพื่อป้องกันมิให้น้ำในสระได้รับผลกระทบ เพราะใบไม้หล่นจมน้ำ ทำให้น้ำเน่าเสียได้

การขุดสระ ให้เลือกบริเวณที่เป็นลุ่มต่ำของพื้นที่ สังเกตง่ายว่า "บริเวณนั้นจะมีกรวดถูกน้ำพัดไหลมารวมกัน เจอแล้วปักหมุดขุดได้เลย เพราะข้างล่างจะเป็นดินดาน เก็บน้ำได้ดี" อย่างเลือกขุดสระที่เนินดินเพราะด้านล่างจะเป็นดินร่วนเก็บน้ำไม่อยู่
          #สระที่ขุดควรเป็นรูปสี่เหลี่ยมจัตตุรัส เพราะจะเสียพื้นที่ของบ่อน้อยที่สุด
          #ความลึกของสระที่เหมาะสมควรอยู่ในระดับ 4-5 เมตร เพราะน้ำที่เก็บกัก จะระเหยออกวันละ 3 มิลลิเมตร หน้าแล้ง 7 เดือน น้ำก็จะหายไปพอสมควร
          #การขุดสระต้องขุดให้มีความลาดเอียง อัตรา 1:1 และให้มีตะพักป้องกันตลิ่งทรุดในช่วงน้ำน้อย 
          #กองดินที่ขุด ให้วางห่างจากขอบสระ 1-2 เมตร เพื่อกันเดินไหลลงบ่อ
          #รอบสระแนะนำให้ปลูกหญ้าแฝกยึดดินไว้ รอบคันสระปลูกไม้ผล ไม้ใช้สอย ไม้ให้ร่วมเงาที่ใช้น้ำน้อย ถ้ามีหญ้าหรือวัชพืชขึ้นช่วงแล้งไม่ต้องตัดบ่อย เพราะเขาจะฃ่วยคลุมดิน ลดการระเหยของน้ำในดินได้ดี

ขุดแบบนี้ ก็จะมีน้ำใช้ตลอดทั้งปี
ที่มา: Animation Series “รู้อยู่กับน้ำ” ตอน “ขุดสระอย่างไร ให้มีน้ำใช้ ทั้งปี” by ONWRNews
https://www.youtube.com/watch?app=desktop&v=TRbZ1IP_GjQ