สัตว์น้ำจืดประจำจังหวัดสระบุรี (ปูน้ำตกสระบุรี)

สัตว์น้ำจืดประจำจังหวัดสระบุรี (ปูน้ำตกสระบุรี) 

 ข่าวประชาสัมพันธ์  หน่วยงาน  หน่วยงานส่วนภูมิภาค

 2023-09-05  12,085

Download    คู่มือสัตว์น้ำประจำจังหวัด   |  กั้ง กุ้ง และปู เฉพาะถิ่นในประเทศไทย และที่ได้รับพระราชทานชื่อวิทยาศาสตร์

สัตว์น้ำจืดประจำจังหวัดสระบุรี (ปูน้ำตกสระบุรี)

สิ่งมีชีวิตบ่งชี้ (Indicator species) ความสะอาดของแหล่งน้ำ เป็นห่วงโซ่อาหารที่สำคัญ
สร้างความสมดุลให้กับระบบนิเวศป่า

ชื่อไทย : ปูน้ำตกสระบุรี

ชื่อสามัญภาษาไทย : ปูน้ำตก ปูหิน และปูภูเขา

ชื่อสามัญภาษาอังกฤษ : mountain crab, waterfall crab (Siamensis.org, 2553) (Yeo and Ng, 2008)
          Kingdom Animalia
                    Phylum Arthropoda
                              Class Malacostraca
                                        Order Decapoda
                                                  Family Potamidae

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Larnaudia larnaudii (A. Milne Edwards, 1869) อ้างอิง : สำนักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม

สถานภาพ : สัตว์เฉพาะถิ่น (endemic)

อาหาร : ซากสัตว์ และพืชที่เน่าเปื่อย

ถิ่นอาศัย : ปูน้ำตกสระบุรี เป็นสัตว์ประจำถิ่นที่พบเฉพาะ บริเวณแหล่งน้ำสะอาดในพื้นที่สูง ตามลำธารที่ไหลจากเขาหินปูนในเขตจังหวัดสระบุรี

สถานที่พบ : ตามลำธารที่ไหลจากเขาหินปูนในเขตจังหวัดสระบุรี

ประโยชน์ :    (1)  ปูน้ำตกยังเป็นสิ่งมีชีวิตบ่งชี้ (Indicator species) ความสะอาดของแหล่งน้ำ เนื่องจากต้องการน้ำสะอาดในการดำรงชีวิต เช่น การหายใจผ่านเหงือกโดยได้รับออกซิเจนจากน้ำ การลอกคราบของปูเพื่อเพิ่มขนาดของตัวใหญ่ขึ้น เป็นต้น 

                      (2) ประเทศไทยตั้งอยู่ในพื้นที่เขตร้อน (tropical regions) จึงทำให้มีความหลากหลายทางชีวภาพสูงมาก ปูทุกชนิดมีบทบาทต่อระบบนิเวศและสายใยอาหาร เป็นผู้ล่า ถูกล่าและผู้ย่อยสลายซากพืช ซากสัตว์ ถือเป็นห่วงโซ่อาหารที่สำคัญของสัตว์ป่า และยังช่วยสร้างความสมดุลให้กับระบบนิเวศป่า 

ชีววิทยาของปู 

     ลักษณะทั่วไปของปู : ร่างกายของปูประกอบด้วยสามส่วน คือ ส่วนหัว (head) ส่วนอก (thorax) และส่วนท้อง (abdomen) ส่วนหัวและส่วนอกรวมกัน เรียกว่า เซฟฟาโรธอแรกซ์ (cephalothorax) มีเปลือกที่มีลักษณะเป็นแผ่นใหญ่ เรียกว่า กระดอง (carapace) ห่อหุ้ม โครงร่างภายนอกของปูแต่ละชนิดจะมีลักษณะเฉพาะตัวแตกต่างกันออกไป จึงสามารถใช้ลักษณะภายนอกจำแนกชนิดของปูได้อย่างชัดเจน

เป็นสัตว์น้ำชนิดหนึ่งที่มีกระดองเป็นเปลือกแข็งหุ้มลำตัว ตามหลักชีววิทยาจัดเป็นสัตว์น้ำจำพวกที่มี 10 ขา ปูจัดอยู่ในอันดับ "เดคคาโปดา" (Decapoda)

ปูมีขาเป็นคู่รวม 5 คู่  คู่แรกเรียกกันว่า "ก้าม" หรือ "ก้ามปู" หรือ "ก้ามหนีบ"
                              ขาคู่ที่สองถึงคู่ที่ห้า เรียกว่า "ขาเดิน" หรือ "ขาว่ายน้ำ"

ขาแต่ละข้างมีรอยแยกหรือข้อต่อติดต่อกันเป็นส่วน ๆ แต่ละส่วนเรียกว่า "ปล้อง" ขาแต่ละข้างจะประกอบด้วยปล้อง ต่อกันรวม 7 ปล้อง
                  ปล้องที่ 1 อยู่ติดกับลำตัว ข้อต่อของขา
                  ปล้องที่ 2 และที่ 3 จะติดต่อกันเหนียวแน่นไม่สามารถพับงอ ขยับเขยื้อนได้ เป็นเหตุให้ปูขยับขาเคลื่อนไหวเดินได้ไม่ตรงทิศทาง
ปูมีขาเดิน 4 คู่ โดยปกติขาเดินทั้งซ้ายและขวาจะมีลักษณะเหมือนกัน ในบางครั้งจะพบว่าปูบางชนิดจะมีขาเดินอยู่เพียง 3 คู่
แท้จริงขาเดินคู่ที่ 4 มีขนาดเล็กและสั้นพับแนบติดกับกระดองด้านข้าง 

                                                 
จับปิ้ง ลักษณะคล้ายแผ่นกระเบื้องเรียงต่อกันอยู่ 7 แผ่น จับปิ้งของปูเพศเมียมีขนาดกลมกว้างใหญ่เกือบเต็มส่วนอก จับปิ้งของปูนับเป็นอวัยวะ "ส่วนท้อง" สัตว์น้ำประเภทนี้ ปลายจับปิ้งหรือปล้องท้องแผ่นที่ 7 เป็น "รูก้น" ของปูเพื่อใช้ในการขับถ่าย ระบบประสาทและระบบสืบพันธุ์ภายในร่างกายของปู จะมีกระดองปกคลุมอยู่ ปูฟอกเลือดโดยการรับออกซิเจนที่มีอยู่ในน้ำผ่านเข้าทางบริเวณเหงือก ซึ่งตั้งอยู่บริเวณหน้าก้ามหนีบ อวัยวะที่ใช้สำหรับระบายทางน้ำออก ส่วนมากอยู่บริเวณข้าง ๆ รยางค์ปาก เหงือกของปู คือส่วนที่เราเรียกว่า "นมปู"

ปูสองกระดอง คือ ปูซึ่งอยู่ในสภาพพร้อมจะลอกคราบ ลอกกระดองอันเก่าทิ้งขอบหลังของเปลือกกระดองอันใหม่จะเผยออกมาให้เห็นได้ชัด กระดองใหม่ซึ่งถูกสร้างขึ้นในระยะแรก จะมีลักษณะเป็นเนื้อเยื่อบาง ๆ ปูสองกระดองนี้จัดเป็นปูที่นับได้ว่ามีสภาพเจริญสมบูรณ์เต็มที่มีเนื้อแน่น

ความรู้เพิ่มเติมเกี่ยวกับ ปูน้ำจืดในประเทศไทย

         เป็นปูน้ำจืดเฉพาะถิ่นในประเทศไทย มีถิ่นที่อยู่อาศัยตามธรรมชาติจำกัดบริเวณแหล่งน้ำสะอาดในพื้นที่สูง ปูน้ำจืดยังเป็นสิ่งมีชีวิตบ่งชี้ (Indicator species) ความสะอาดของแหล่งน้ำ เนื่องจากต้องการน้ำสะอาดในการดำรงชีวิต เช่น การหายใจผ่านเหงือกโดยได้รับออกซิเจนจากน้ำ การลอกคราบของปูเพื่อเพิ่มขนาดของตัวใหญ่ขึ้น เป็นต้น 

         ปูน้ำจืดในประเทศไทย แบ่งออกเป็น 4 กลุ่ม ตามลักษณะถิ่นอาศัยของปูแต่ละชนิด คือ
                     (1) ปูนา (rice-field crabs) พบอยู่ทั่วไปตามบริเวณท้องนา โดยขุดรูอยูตามคันนา และท้องนา รูลึกประมาณ 0.5 - 1 เมตร และพบมากในฤดูฝน ส่วนใหญ่จะมีสีม่วงดำ สีเทา ซึ่งขึ้นอยู่กับสภาพแวดล้อมที่ปูอาศัยอยู่
                     (2) ปูลำห้วย, ปูขี้เหล็ก, ปูแม่น้ำ (creek crabs, river crabs) พบอยู่ตามลำห้วยหรือตามลำคลองที่มาจากลำธารและลำห้วยอาศัยอยู่ตามชายฝั่งของลำห้วย โดยอยู่ใต้ก้อนหินหรือใต้ใบหญ้า ใบไม้ พืชน้ำ หรืออยู่ตามลำคลอง แม่น้ำโดยเกาะอยู่กับรากผักตบชวาที่ลอยอยู่ในน้ำ ปูลำห้วยตัวมีสีน้ำตาล ตามก้ามและ ตามขามีลายเป็นจุดสีน้ำตาลดำ ส่วนปูแม่น้ำตัวมีสีน้ำตาลดำ ก้ามและขาไม่ลาย
                     (3) ปูน้ำตก, ปูหิน (waterfall crabs, moutain crabs) พบตามแอ่งน้ำบริเวณน้ำตกหรือลำธานที่ไหลมาจากน้ำตก อาศัยอยู่ตามใต้ก้อนหินบริเวณริมฝั่งลำธารที่มีกระแสน้ำไม่ไหลแรง หรือขุดรูอยู่สองฝั่งลำธาร รูลึกประมาณ 0.5-1 เมตร ส่วนใหญ่ตัวมีสีเทาดำ น้ำตาลดำ ม่วงดำ เหลือง ซึ่งขึ้นอยู่กับชนิดและสภาพแวดล้อมที่ปูอาศัยอยู่
                     (4) ปูป่า, ปูแดง, ปูแป้ง (terestrial crabs) พบอาศัยขุดรูอยู่ตามเนินดินบริเวณชายป่าและต้องเป็นบริเวณที่มีน้ำขังตอนฤดูฝนหรือบริเวณริมฝั่งของลำห้วยหรือลำธารน้ำตก รูลึกประมาณ 1-1.5 เมตร ส่วนใหญ่มีสีสันสวยงาม เป็นสีม่วง แดง เหลือ น้ำเงินเข้ม และสีขาว

เอกสารอ้างอิง : กั้ง กุ้ง และปู เฉพาะถิ่นในประเทศไทย และที่ได้รับพระราชทานชื่อวิทยาศาสตร์ โดย สำนักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม

ประมวลภาพปูน้ำตกสระบุรี

ปลาน้ำจืด ประจำศูนย์วิจัยและพัฒนาประมงน้ำจืดสระบุรี

 รูปภาพ/เอกสาร