เมื่อ ปลาสลิด เป็นสัตว์น้ำจืด...ที่ไปต่อได้

กรมประมง...เร่งยกระดับผลผลิต “ปลาสลิด” ปลาน้ำจืดเศรษฐกิจของไทยให้คงไว้ซึ่งคุณภาพ โดยวางแนวทางในการบริหารจัดการพันธุกรรม เพื่อประโยชน์ในการเพาะเลี้ยงและจำหน่ายเชิงพาณิชย์ ควบคู่กับการอนุรักษ์สายพันธุ์พื้นเมืองตามหลักพันธุศาสตร์ เพื่อฟื้นฟูประชากรปลาสลิดในธรรมชาติให้คงความอุดมสมบูรณ์สืบไป

“ปลาสลิด” มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Trichopodus pectoralis Regan, 1910 
            เป็นปลาน้ำจืดพื้นถิ่นของไทย พบแหล่งอาศัยแพร่กระจายทั่วประเทศ โดยมีแหล่งเพาะเลี้ยงสำคัญอยู่ที่ราบลุ่มทางภาคกลาง  ปลาสลิดเป็นปลาที่เลี้ยงง่าย เป็นที่นิยมของผู้บริโภค มีราคาที่ค่อนข้างสูงเมื่อเทียบกับปลาน้ำจืดชนิดอื่น

แต่เดิม : การเลี้ยงปลาสลิดที่ใช้ระยะเวลาการเลี้ยงนานถึง 8-10 เดือน ทำให้เกษตรกรสามารถเลี้ยงปลาสลิดได้เพียง 1 รอบ/ปี (ใช้เวลาเลี้ยงนาน 8-10 เดือน) 

ศูนย์วิจัยและพัฒนาพันธุกรรมสัตว์น้ำชุมพร จึงมีแนวคิดในการปรับปรุงพันธุ์ปลาสลิดเพื่อเพิ่มอัตราการเจริญเติบโต เพื่อใช้ในการส่งเสริมให้เกษตรกรใช้เลี้ยงเชิงพาณิชย์ ลดระยะเวลาการเลี้ยง สามารถเลี้ยงได้หลายรูปแบบมากขึ้น เพื่อให้เกษตรกรสามารถเลี้ยงปลาสลิดได้อย่างกว้างขวางมากขึ้น สร้างอาชีพ สร้างรายได้ให้เกษตรกรและเพิ่มปริมาณผลผลิตปลาสลิดให้เพียงพอกับความต้องการของตลาด 

กระบวนการปรับปรุงพันธุ์ปลาสลิด

         เริ่มตั้งแต่ปี 2562 ด้วยวิธีการคัดเลือกแบบหมู่ จำนวน 2 รุ่น โดยใช้ปลาสลิดดอนนาจากจังหวัดปัตตานีเป็นประชากรเริ่มต้น คัดเลือกปลาที่มีน้ำหนักมากที่สุด 10 % จากประชากรทั้งหมดในแต่ละรุ่น มาใช้เป็นพ่อแม่พันธุ์ในการผลิตพันธุ์ปลาสลิด ที่เหมาะสมสำหรับการเลี้ยงในพื้นที่ภาคใต้ โดยจากการศึกษาวิจัยพบว่าเมื่อนำปลาสลิดเลี้ยงในกระชังนาน 6 เดือน ที่ระดับความหนาแน่น 20 ตัว/ตารางเมตร ได้น้ำหนักเฉลี่ย 76.80 กรัม (13-14 ตัว/กิโลกรัม) 
         ต่อมาในปี 2564 ได้นำวิธีการปรับปรุงพันธุ์ ด้วยการประมาณค่าศักยภาพทางพันธุกรรม (Estimate Breeding Value ;EBVs) มาใช้ในการพัฒนาสายพันธุ์อย่างต่อเนื่อง โดยใช้ประชากรเริ่มต้นจาก 4 แหล่ง ได้แก่ พิษณุโลก บุรีรัมย์ สุพรรณบุรี และชุมพร เพื่อเพิ่มความหลากหลายทางพันธุกรรม ตลอดจนมีการใช้เครื่องหมาย Passive integrated transponder (PIT TAG) เพื่อระบุข้อมูลสัตว์น้ำรายตัว ซึ่งช่วยให้เพิ่มความแม่นยำและเพิ่มความก้าวหน้าในการคัดเลือกได้มากขึ้น 

         นอกจากนี้ กรมประมง ยังให้ความสำคัญกับการอนุรักษ์สายพันธุ์ปลาสลิดดั้งเดิม เพื่อเก็บรักษาแหล่งพันธุกรรมให้คงอยู่อย่างยั่งยืน โดยศูนย์วิจัยและพัฒนาพันธุกรรมสัตว์น้ำชุมพร ได้ดำเนินโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมปลาสลิด จังหวัดชุมพร ภายใต้แผนปฏิบัติงานโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี (อพ. สธ.)โดยได้รวบรวมปลาสลิดธรรมชาติจากตำบลท่ายาง อำเภอเมือง จังหวัดชุมพร มาเพาะพันธุ์และอนุบาลให้ได้ลูกปลาขนาด 2 – 5 เซนติเมตร แล้วนำไปปล่อยคืนสู่ แหล่งน้ำดั้งเดิม

สนใจข้อมูลการเพาะเลี้ยงปลาสลิด สามารถติดต่อขอข้อมูลการเลี้ยงปลาสลิดเพิ่มเติมได้ที่ ศูนย์วิจัยและพัฒนาพันธุกรรมสัตว์น้ำชุมพร กองวิจัยและพัฒนาพันธุกรรมสัตว์น้ำ กรมประมง โทรศัพท์ 077-510-310

ที่มา: กรมประมง กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ( https://www4.fisheries.go.th/index.php/dof/news_local/1210/191620 )

บทความดีๆ เกี่ยวกับ ปลาสลิด

คุณอรปราง สุทธเกียรติ (Pim Onprang Sutthakiet) กับผลงานวิจัยเรื่อง “การเพิ่มประสิทธิภาพการเจริญเติบโตและการผลิตของปลาสลิด (Trichopodus pectoralis) โดยการเลี้ยงในกระชังแบบเข้มข้น: ผลกระทบของฤดูกาลเลี้ยงและเพศ [Optimizing growth and production efficiency of snakeskin gourami (Trichopodus pectoralis) through intensive cage culture: Impacts of culturing season and sex]” ซึ่งได้รับการเผยแพร่ในวารสาร Agriculture and Natural Resources (ANRES) 
ที่มา: Skorn Koonawootrittriron

  การวิจัยนี้เริ่มต้นจากปัญหาสำคัญที่ว่า ปลาสลิด ซึ่งเป็นปลาที่มีความสำคัญทางเศรษฐกิจ ถูกเพาะเลี้ยงในระบบแบบเข้มข้นในหลายพื้นที่ แต่เกษตรกรยังขาดข้อมูลที่ชัดเจนเกี่ยวกับผลกระทบจากฤดูกาลและเพศของปลาต่อการเจริญเติบโตและน้ำหนักของปลา ข้อมูลที่ยังไม่เพียงพอนี้ทำให้เกษตรกรไม่สามารถตัดสินใจได้อย่างมีประสิทธิภาพในการเลือกช่วงเวลาที่เหมาะสมในการเลี้ยงและการจัดการเลี้ยงที่สามารถเพิ่มผลผลิตได้สูงสุด

  อย่างไรก็ตาม แม้ว่าจะมีการศึกษาหลายชิ้นเกี่ยวกับการเลี้ยงปลาสลิด แต่ยังขาดการศึกษาที่เน้นถึงผลกระทบของฤดูกาล และเพศของปลาต่อการเจริญเติบโต และผลผลิตในการเลี้ยงแบบเข้มข้น ข้อมูลเหล่านี้มีความสำคัญอย่างยิ่งสำหรับการพัฒนาวิธีการเลี้ยงที่มีประสิทธิภาพและยั่งยืน และเป็นแนวทางในการช่วยให้เกษตรกรสามารถปรับการจัดการฟาร์มให้เหมาะสมกับปัจจัยสภาพแวดล้อม

  สมมติฐานของการวิจัยนี้ คือ การเจริญเติบโตและน้ำหนักของปลาสลิดในระบบเลี้ยงแบบเข้มข้นนั้นอาจแตกต่างกันตามฤดูกาล และเพศของปลา โดยเฉพาะในฤดูร้อนที่ปลาสลิดน่าจะมีการเจริญเติบโตที่ดีกว่าเมื่อเทียบกับฤดูฝนและฤดูหนาว นอกจากนี้ เพศของปลาอาจมีผลต่อการเพิ่มน้ำหนัก โดยเพศเมียมีแนวโน้มที่จะมีน้ำหนักมากกว่าเพศผู้ ซึ่งเป็นสิ่งที่สามารถช่วยเพิ่มผลผลิตและกำไรในกระบวนการเลี้ยงได้

  ผลการวิจัยชี้ให้เห็นว่า ฤดูกาลและเพศมีผลโดยตรงต่อการเจริญเติบโตของปลาสลิด โดยปลาสลิดที่เลี้ยงในฤดูร้อนมีน้ำหนักสูงกว่าในฤดูฝนและฤดูหนาวอย่างมีนัยสำคัญ นอกจากนี้ ปลาสลิดเพศเมียยังมีน้ำหนักเฉลี่ยสูงกว่าเพศผู้อย่างชัดเจน อีกทั้งการเลี้ยงในฤดูหนาว แม้การเจริญเติบโตจะน้อยกว่าแต่กลับให้ผลกำไรต่อกิโลกรัมสูงสุด ซึ่งเป็นข้อมูลที่มีความหมายต่อการวางแผนการเลี้ยง

  ข้อมูลจากการวิจัยนี้สามารถนำไปประยุกต์ใช้ในอุตสาหกรรมการเลี้ยงปลาสลิดเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตได้อย่างยั่งยืน เกษตรกรสามารถใช้ข้อมูลนี้เพื่อเลือกช่วงเวลาที่เหมาะสมสำหรับการเลี้ยงเพื่อลดต้นทุนและเพิ่มผลกำไร เช่น การเลี้ยงในฤดูร้อนเพื่อเพิ่มปริมาณผลผลิต และการเลี้ยงในฤดูหนาวเพื่อเพิ่มกำไรต่อกิโลกรัม นอกจากนี้ การเลือกเลี้ยงปลาสลิดเพศเมียที่มีน้ำหนักเฉลี่ยสูงกว่าเพศผู้ยังสามารถช่วยเพิ่มผลผลิตเชิงปริมาณและสร้างมูลค่าทางเศรษฐกิจได้อีกด้วย