Infographic สร้างสิ่งเรียนรู้เพื่อเกษตรกร... การสร้างสูตรอาหาร (Feed Formulation) 

#Infographic สร้างสิ่งเรียนรู้เพื่อเกษตรกร... การสร้างสูตรอาหาร (Feed Formulation) 

    อาหารสัตว์น้ำโดยทั่วไปมีส่วนผสมของวัสดุอาหารตั้งแต่ 2 ชนิดขึ้นไป เพราะไม่มีวัสดุอาหารใดที่มีโภชนาการครบถ้วน การสร้างสูตรอาหาร คือการหาส่วนผสมของอาหารที่ให้โภชนาการ ซึ่งมีสารอาหารสำคัญที่มีความจําเป็นต่อสัตว์น้ำ ได้แก่ คาร์โบไฮเดรตเป็นแหล่งให้พลังงานแก่สิ่งมีชีวิต โปรตีนเพื่อไปสร้างการเจริญเติบโต ลิปิดหรือไขมัน วิตามิน และแร่ธาตุ และอาหารสัตว์น้ำมีประโยชน์หรือไม่ขึ้นอยู่กับความสามารถในการย่อย และดูดซึมนําไปใช้ประโยชน์ของสัตว์น้ำหรือปลา โดยมีปัจจัยหลายๆ อย่างที่มีผลต่ออัตรา การย่อยอาหาร (Digestion) ดังนี้

     1. ชนิดของสัตว์น้ำ มีความแตกต่างในระบบทางเดินอาหาร ทำให้ปลาหรือสัตว์น้ำย่อยอาหารแต่ละชนิดได้ไม่เท่ากัน เช่น ปลาที่มีกระเพาะสามารถย่อยฟอสฟอรัสในกระดูกป่นได้แต่ปลาในวงศ์ Cyprinidae ไม่มีกระเพาะที่แท้จริง ไม่สามารถย่อย นกระดูกป่นได้
     2. อายุของสัตว์น้ำ สัตว์น้ำหรือปลาที่อายุน้อยระบบการย่อยอาหารยังไม่พัฒนาอย่างเต็มที่ทำให้ประสิทธิภาพในการย่อย สารอาหาร เช่น โปรตีน และแป้ง ได้น้อยกว่าปลาที่โตแล้ว
     3. ความเครียด ที่เกิดจากหลายสาเหตุ ได้แก่ โรค สิ่งแวดล้อม มีผลทําให้การย่อยอาหารผิดปกติ เช่น การขนย้ายปลา ทำให้ปลาไม่กินอาหาร และขับถ่ายมากผิดปกติ
     4. อุณหภูมิ ปลาเป็นสัตว์เลือดเย็น อุณหภูมิร่างกายจึงเปลี่ยนแปลงไปตามอุณหภูมิน้ำที่อาศัยอยู่ เมื่อน้ำมีอุณหภูมิสูงขึ้น ปลากินอาหารได้มาก เพราะระบบย่อยอาหารทำงานเร็วขึ้น มีน้ำย่อยออกมามาก และน้ำย่อยมีประสิทธิภาพมากขึ้น ปลากินอาหารในฤดูร้อนได้ดีกว่าในฤดูหนาว 
     5. องค์ประกอบของอาหาร ถือเป็นปัจจัยที่สำคัญ เพราะเกษตรกรหรือผู้ผลิตอาหารสามารถเพิ่มประสิทธิภาพการย่อยได้สูงขึ้นได้ ดังนี้
        5.1 ชนิดวัตถุดิบ โดยทั่วไปสัตว์น้ำสามารถย่อยวัตถุดิบที่มาจากกสัตว์ได้ดีกว่าพืช เนื่องจากพืชมีผนังเซลล์ที่ทั้งหนาและแข็งแรงกว่าสัตว์ ทำให้ยากต่อการย่อยทำให้ไม่สามารถดึงสารอาหารนั้นๆ ออกมาใช้ประโยชน์ได้
        5.2 ขนาดวัตถุดิบ ปลาย่อยวัตถุดิบขนาดเล็กที่บดละเอียดได้ดีกว่าวัตถุขนาดใหญ่หรือหยาบ เพราะน้ำย่อยสามารถเข้าได้ทั่วถึงวัสดุขนาดเล็กได้มากกว่าวัสดุขนาดใหญ่
        5.3 ความสุกของวัตถุดิบ โดยเฉพาะแป้งถ้าทำให้สุกโดยการนึ่งหรือต้มมีประโยชน์กับปลามากกว่าแป้งดิบ เพราะแป้งดิบไปจับตัวทางเคมีกับน้ำย่อยในทางเดินอาหาร ทำให้น้ำย่อยมีประสิทธิภาพลดลง
        5.4 ปริมาณแป้งในอาหาร ปลามีน้ำย่อยแป้งได้ปริมาณจำกัด หากมีแป้งมากเกินความสามารถของน้ำย่อย ส่งผลให้ประสิทธิภาพการย่อยแป้งลดลง และยังทำให้ปลาย่อยโปรตีนได้น้อยลงอีกด้วย เนื่องจากแป้งที่ไม่ถูกย่อยสามารถเคลื่อนที่ผ่านทางเดินอาหารได้อย่างรวดเร็วพร้อมกับนำโปรตีนบางส่วนออกตามไปด้วย

ที่มา : การสร้างสตรอาหารสัตว์น้ำและสูตรอาหารสัตว์น้ำเศรษฐกิจ ; Tanaporn Chittapalapong,Central Administrative Office, Department of Fisheries, 2014

#Infographic สร้างสิ่งเรียนรู้เพื่อเกษตรกร...อาหารธรรมชาติ  

อาหารสัตว์น้ำแบ่งได้เป็น 2 ชนิด ได้แก่ อาหารที่ผลิต และอาหารธรรมชาติ โดยอาหารธรรมชาติเกิดขึ้นเองในแหล่งน้ำธรรมชาติ ได้แก่ แพลงก์ตอน แพลงก์ตอนสัตว์น้ำ สัตว์หน้าดิน ตัวอ่อนแมลง ไส้เดือนน้ำ สัตว์เกาะติด พรรณไม้น้ำ กุ้ง และปลา ปัจจุบันมีอาหารธรรมชาติ หลายชนิด ที่สามารถผลิตได้ และนำมาใช้อนุบาลสัตว์น้ำวัยอ่อน ทำให้มีอัตรารอดตายสูง เพราะอาหารธรรมชาติมีคุณค่าทางโภชนาการสูง แบ่งได้ดังนี้

#แพลงก์ตอนพืช
  1. Chaetoceros spp เป็นสาหร่ายจำพวก Diatom 
      โปรตีน 36.1%  คาร์โบไฮเดรต 49.2% ไขมัน 20.7%
  2. Chlorella spp. เป็นสาหร่ายสีเขียว
      โปรตีนสูงถึง 51-58%  คาร์โบไฮเดรต 12-17%  ไขมัน 14-22%
  3. Spirulina spp. หรือสาหร่ายเกลียวทอง เป็นสาหร่ายสีเขียวแกมน้ำเงิน ผนังเซลล์บาง
      โปรตีนสูงถึง 63% คาร์โบไฮเดรต 18% ไขมัน 5% เถ้า 9% ความชื้น 5%
      กรดอะมิโนที่จำเป็นทุกชนิด วิตามิน และแร่ธาตุ และยังมีรงควัตถุหรือสารสี
      #ใช้ในอาหารผสมเลี้ยงลูกปลาวัยอ่อน #และเลี้ยงปลาสวยงาม

#แพลงก์ตอนสัตว์
  1. โรติเฟอร์ ที่สามารถนำมาเพาะเลี้ยงได้ในปริมาณมาก คือ Brachionus plicatilis Muller,1786 อยู่ใน Phylum Rotifera
      โปรตีน 60.48-65.03%  ไขมัน 8.35-14.90% และเถ้า 14.93-18.12% 
      #นำมาเลี้ยงลูกกุ้งทะเลระยะ Mysis ทดแทนไรน้ำเค็ม หรือ Artemia #และยังเป็นอาหารลูกปลากะพงขาว ปลากะรัง และปลากะพงแดง

  2. ไรแดง ที่สามารถนำมาเพาะเลี้ยงได้ในปริมาณมาก คือ Moina macrocopa(Straus, 1820) อยู่ใน Phylum Arthropoda อันดับ Cladocera มีฝา (value) หุ้ม 2 ฝาแต่ปิดไม่สนิท
      โปรตีนสูง 74.09% คาร์โบไฮเดรต 12.5% ไขมัน 10.19% และเถ้า 3.47% 
      #นำมาอนุบาลลูกปลาน้ำจืด #และเลี้ยงปลาสวยงาม

ที่มา : การสร้างสตรอาหารสัตว์น้ำและสูตรอาหารสัตว์น้ำเศรษฐกิจ ; Tanaporn Chittapalapong,Central Administrative Office, Department of Fisheries, 2014