คัมภีร์ชีวิต การเพาะพันธุ์ปลานิล หรือ ปลาทับทิมฝากลูกในกระชัง โดยวิธีธรรมชาติ

คัมภีร์ชีวิต การเพาะพันธุ์ปลานิล หรือ ปลาทับทิมฝากลูกในกระชัง โดยวิธีธรรมชาติ 

บทความ  คลังความรู้  ข้อมูลเผยเเพร่  ข้อมูลเผยเเพร่ อื่นๆ

 2021-10-29  4,601

ภูมิปัญญาปราชญ์ชาวบ้าน ผู้ถ่ายทอดวิธีการผลิตลูกปลานิล ปลาทับทิม เพื่อเลี้ยงเอง “การเพาะพันธุ์ปลานิล หรือ ปลาทับทิมฝากลูกในกระชัง โดยวิธีธรรมชาติ”
ความเป็นมา 
ลุงสมชาย พุมมีดี อายุ 64 ปี เกษตรกรบ้านวังดอกไม้ หมู่ 7 ตำบลสาริกา อำเภอเมืองนครนายก จังหวัดนครนายก เป็นสมาชิกองค์กรชุมชนประมงท้องถิ่นกลุ่มเลี้ยงปลาในกระชังเขื่อนขุนด่านปราการชล ประกอบอาชีพทำการเกษตรแบบผสมผสาน ทำสวนส้มโอ สวนทุเรียน เลี้ยงปลาทับทิมในกระชังในแม่น้ำนครนายก เลี้ยงปลานิลและปลาดุกในบ่อดิน และที่สำคัญคือ เป็นผู้ค้นพบวิธีการเพาะพันธุ์ลูกปลานิล หรือปลาทับทิมโดยวิธีธรรมชาติ จนทำให้ครอบครัวของลุงสมชาย สามารถผลิตลูกปลานิลและปลาทับทิมสำหรับเลี้ยงเป็นปลาเนื้อในกระชังตนเองได้สำเร็จ สามารถลดต้นทุนค่าลูกพันธุ์ปลาทับทิมในการเลี้ยงในแต่ละรอบได้มากถึง 80  เปอร์เซ็นต์ ซึ่งจุดเริ่มต้นของการเริ่มเพาะพันธุ์ลูกปลานิลในกระชังมาจากวิถีชีวิตที่สัมผัสกับการเลี้ยงปลามาหลายปี ประกอบกับลุงสมชาย เป็นคนที่ชอบสังเกต ชอบลองทำสิ่งใหม่ๆ ชอบคิดวิเคราะห์ผลได้ผลเสียจากการประกอบอาชีพหรือการทำกิจกรรมต่าง ๆ ในครอบครัว การเพาะปลาแบบฝากลูกก็เช่นกัน ลุงสมชาย คำนวณผลประกอบการจากการซื้อลูกปลานิลและปลาทับทิมมาปล่อยเลี้ยงในกระชัง ขนาด ๓๐ - ๔๐ ตัว/กิโลกรัม ในราคาตัวละ ๗ - ๙ บาท เลยคิดว่าตนเองมีบ่อดินอยู่แล้ว ถ้าทดลองอนุบาลลูกปลาขนาดใบมะขาม ในกระชังให้ได้ปลาขนาดราคา ๗ - ๙ บาท จะสามารถลดต้นทุนได้หรือไม่ จึงย้ายปลาจากกระชังที่เลี้ยงไว้ในแม่น้ำส่วนหนึ่งมาทดลองอนุบาลลูกปลาในกระชัง โดยเปลี่ยนกระชังจากอวนตาห่างเป็นกระชังอวนพริกไทยมาทำกระชังสำหรับการอนุบาลลูกปลานิล เนื่องจากกระชังอวนพริกไทยจะตาห่าง น้ำผ่านได้ดีและเนื้ออวนคล้ายผ้า นุ่มกว่าอวนมุ้งเขียว เมื่ออนุบาลลูกปลาได้ขนาดก็รวบรวมไปปล่อยเลี้ยงในกระชังในแม่น้ำนครนายก และได้ปล่อยปลาบางส่วนออกจากกระชังลงเลี้ยงไว้ในบ่อดิน โดยที่ยังไม่ได้มีการรื้อกระชังขึ้นจากบ่อเนื่องจากต้องการใช้ในการอนุบาลลูกปลารุ่นต่อไป และเมื่อปลานิลที่ปล่อยเลี้ยงในบ่อดินโตขึ้นเรื่อย ๆ ลุงสมชายพบว่ากระชังที่ปล่อยทิ้งไว้มีลูกปลานิลเกิดขึ้นเป็นจำนวนมาก จึงเกิดความสงสัยว่ามีลูกปลานิลเข้ามาอยู่ในกระชังได้อย่างไร จึงได้เฝ้าสังเกตพฤติกรรมของปลานิลที่เลี้ยงไว้ในบ่อ จนพบว่า ในช่วงเช้ามืดจะมีปลานิลว่ายน้ำวนเวียนบริเวณกระชัง จึงสันนิฐานว่า แม่ปลานิลอาจพ่นไข่หรือลูกปลาเข้าไปในกระชัง เพื่อป้องกันอันตรายจากศัตรูในบ่อ ที่จะมาทำร้ายลูกปลา ด้วยสัญชาตญาณของแม่ปลาจึงต้องหาที่ปลอดภัยให้กับลูกปลา จึงพ่นลูกปลาเข้าไปไว้ในกระชังเพื่อให้ลูกปลาปลอดภัยจากศัตรู เช่น ปลาช่อนที่เลี้ยงรวมไว้ในบ่อเดียวกัน 
หลังจากนั้นจึงได้มีการทดลองนำวิธีการดังกล่าว มาทดลองทำกับปลาทับทิมบ้าง โดยการนำพ่อแม่พันธุ์ปลาทับทิมมาเลี้ยงในบ่อดิน และปล่อยปลาช่อนลงไปเลี้ยงรวมด้วย ก็พบว่าหลังจากปล่อยปลาทับทิมไปสักระยะหนึ่งก็มีลูกปลาทับทิมเข้ามาอยู่ในกระชังที่เตรียมไว้จริง จึงได้มีการทดลองทำอีกหลายครั้งจนเป็นที่แน่ใจว่าปลานิลและปลาทับทิมที่เลี้ยงไว้ในบ่อดินที่มีศัตรูลูกปลาอยู่ด้วยแล้ว ด้วยลักษณะและนิสัยของปลาตระกูลนี้เมื่อไข่ได้รับการผสมพันธุ์

แล้วตัวเมียจะอมไข่ไว้เพื่อรอให้ไข่ฟักเป็นตัวแล้วแม่ปลาก็จะคายลูกปลาให้ว่ายออกมาจากปาก แต่เมื่อรู้ว่าในบ่อมีอันตรายจึงต้องหาที่ปลอดภัยให้ลูกปลา จึงพ่นลูกเข้าไปไว้ในกระชัง เพื่อให้ลูกปลารอดพ้นจากอันตราย 
จากการเฝ้าศึกษาพฤติกรรมของปลานิล และปลาทับทิมที่เลี้ยงไว้ในบ่อดิน จนเข้าใจลักษณะนิสัยของปลาดังกล่าวแล้ว จึงได้ดำเนินการผลิตลูกพันธุ์ปลาทับทิมโดยวิธีธรรมชาติอย่างจริงจัง เมื่ออนุบาลลูกปลาจนได้ขนาดจึงนำไปเลี้ยงต่อในกระชังในแม่น้ำนครนายก และพบว่าลูกปลามีความแข็งแรง มีอัตราการตายรอดสูง และมีการเจริญเติบโตดีกว่าลูกปลาที่ซื้อมาเลี้ยงที่ขนาดเดียวกัน ซึ่งเกษตรกรที่มีบ่อดินเป็นของตนเองสามารถนำวิธีการเพาะและอนุบาลปลานิลหรือปลาทับทิมโดยวิธีธรรมชาติได้เอง การรวบรวมลูกปลาทำได้ง่าย ใช้แรงงานไม่มาก ที่สำคัญสามารถลดต้นทุนค่าลูกพันธุ์ปลาที่เลี้ยงในกระชังได้เป็นอย่างมาก

จากคำบอกเล่าของลุงสมชาย ยังไม่อาจทำให้ทุกคนเชื่อได้ว่ามันคือเรื่องจริง ที่ปลานิลจะส่งลูกปลาเข้าไปอยู่ในกระชังได้จริง สำนักงานประมงจังหวัดนครนายก จึงได้นำวิธีการเพาะพันธุ์ปลานิลฝากลูกในกระชังไปทดลองทำที่โรงเรียนทหารการสัตว์ กรมการสัตว์ทหารบก จนพบว่า วิธีการเพาะพันธุ์ปลานิลโดยวิธีธรรมชาติ โดยการปล่อยพ่อแม่พันธุ์ปลานิล หรือปลาทับทิมไว้รวมกับปลากินเนื้อ เช่น ปลาช้อน สามารถผลิตลูกพันธุ์ปลาได้จริง ลูกปลาแข็งแรง เจริญเติบโตดี 

เกษตรกรผู้เลี้ยงปลาสามารถนำวิธีของลุงสมชายไปทดลองเพาะลูกปลาเพื่อเลี้ยงได้เอง โดยวิธีการไม่ยุ่งยาก ใช้ต้นทุนในการผลิตต่ำ ได้ผลผลิตเร็ว ทั้งนี้ เกษตรกรที่มีความสนใจหากต้องการดูตัวอย่างสามารถเข้าไปดูได้ที่ โรงเรียนทหารการสัตว์ กรมการสัตว์ทหารบก หรือ ศูนย์เรียนรู้เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตสินค้าเกษตร (ศพก.เครือข่ายด้านประมง) ของนางสาวอภิรดี พุมมีดี บ้านเลขที่ 17 หมู่ 7 ตำบลสาริกา อำเภอเมืองนครนายก จังหวัดนครนายก โดยสามารถสอบถามข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่สำนักงานประมงอำเภอเมืองนครนายก โทรศัพท์  09 – 2267 – 5522 หรือสำนักงานประมงจังหวัดนครนายก โทรศัพท์ 09 – 2267 - 2299

กิจจกรรม การเยี่ยมชมวิธีการเพาะพันธุ์ปลานิลฝากลูกในกระชัง
วันที่ 11 กันยายน 2563
นายแสน ศรีงาม ผู้ตรวจราชการกรมประมง เขต 9 พร้อมด้วย น.ต. สรรเสริญ เสรีรักษ์ ประมงจังหวัดตราด นายธีรพงศ์ ไกรนรา ประมงจังหวัดปราจีนบุรี และนายบุญส่ง ศิริมา ประมงจังหวัดนครนายก เข้าเยี่ยมชมวิธีการเพาะพันธุ์ปลานิลฝากลูกในกระชัง ณ บ้านวังดอกไม้ หมู่ 7 ตำบลสาริกา อำเภอเมืองนครนายก จังหวัดนครนายก

วันที่ 29 กรกฎาคม 2563 
นายบรรจง จำนงศิตธรรม รองอธิบดีกรมประมง เข้าเยี่ยมชมวิธีการเพาะพันธุ์ปลานิลฝากลูกในกระชัง และชมอุโมงค์ส้มโอ ที่ใช้น้ำจากบ่อปลาดุกแทนการใช้ปุ๋ยเคมี ณ บ้านวังดอกไม้ หมู่ 7 ตำบลสาริกา อำเภอเมืองนครนายก จังหวัดนครนายก

วันที่ 19 มิถุนายน 2563
ดร.จูอะดี พงศ์มณีรัตน์ เลขาธิการสำนักงานมาตรฐานสินค้าเกษตรและอาหารแห่งชาติ พร้อมด้วยนางสาวประทุมพร กรสุทธิโสภณ เกษตรและสหกรณ์จังหวัดนครนายก และนายบุญส่ง ศิริมา ประมงจังหวัดนครนายก เข้าเยี่ยมชมวิธีการเพาะพันธุ์ปลานิลฝากลูกในกระชัง และชมอุโมงค์ส้มโอ ที่ใช้น้ำจากบ่อปลาดุกแทนการใช้ปุ๋ยเคมี 
ณ บ้านวังดอกไม้ หมู่ 7 ตำบลสาริกา อำเภอเมืองนครนายก จังหวัดนครนายก

วันที่ 12 มิถุนายน 2563
นางจุไรรัตน์ แสงสวัสดิ์ เกษตรจังหวัดนครนายก พร้อมด้วยเกษตรอำเภอเมืองนครนายก เข้าเยี่ยมชมวิธีการเพาะพันธุ์ปลานิลฝากลูกในกระชัง และชมอุโมงค์ส้มโอ ที่ใช้น้ำจากบ่อปลาดุกแทนการใช้ปุ๋ยเคมี ณ บ้านวังดอกไม้ 
หมู่ 7 ตำบลสาริกา อำเภอเมืองนครนายก จังหวัดนครนายก

วันที่ 1 มิถุนายน 2563
นายณัฐพงศ์ ศิริชนะ ผู้ว่าราชการจังหวัดนครนายก พร้อมด้วยนายบุญส่ง ศิริมา ประมงจังหวัดนครนายก ลงพื้นที่ติดตามความก้าวหน้าของโครงการเกษตรรวมใจ อันเนื่องมาจากพระราชดำริ และเยี่ยมชมชมวิธีการเพาะพันธุ์ปลานิลฝากลูกในกระชัง ณ โรงเรียนทหารการสัตว์น้ำ กรมการสัตว์ทหารบก
 
วันที่ 14 พฤษภาคม 2563  
นายพัฒนพงศ์ ชูแสง หัวหน้ากลุ่มทะเบียนและอนุญาตทำการประมง กองบริหารจัดการทรัพยากรและกำหนดมาตรการ พร้อมด้วยเจ้าหน้าที่กลุ่มทะเบียนและอนุญาตทำการประมง เข้าเยี่ยมชมวิธีการเพาะพันธุ์ปลานิลฝากลูกในกระชัง ณ บ้านวังดอกไม้ หมู่ 7 ตำบลสาริกา อำเภอเมืองนครนายก จังหวัดนครนายก

ผู้เรียบเรียง
นางสาวบุญเสริม ศุภมิตร ประมงอำเภอเมืองนครนายก สำนักงานประมงอำเภอเมืองนครนายก
นายธนนชัย สืบพรม หัวหน้ากลุ่มบริหารจัดการด้านการประมง สำนักงานประมงจังหวัดนครนายก

• ← เก่ากว่า
• ใหม่กว่า →